Կարո՞ղ է Թուրքիան ընդառաջել Հայաստանին իրավական ճանապարհով

Խորհրդային տարիներին հայ-թուրքական հարաբերությունների սառեցման դարաշրջանն ավարտվեց 1991 թվականին:

Թուրքիայի ու Հայաստանի միջև քաղաքական և տնտեսական փոխհարաբերությունների նորագույն պատմությունն սկսվել է 1991 թվականին ԽՍՀՄ փլուզումից և Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակումից հետո:

1991 թ. դեկտեմբերի 16-ին Թուրքիան ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը, սակայն երկրները մինչ օրս դիվանագիտական հարաբերություններ չեն հաստատել, որի համար կան օբյեկտիվ խորքային պատճառներ:

Հայաստանի և Թուրքիայի միջև բնականոնից հեռու տրամադրությունների ակունքներում թուրքական տարրի և հայկական էթնոսի միջև ողբերգական պատմական հանրահայտ իրողություններն են` 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության փաստը, հայկական առաջին հանրապետության հետ ռազմական բախման , անեքսիայի, տարածքների բռնազավթման փաստերը, միջազգային հայանպաստ պայմանագրերից ուխտադրուժ հրաժարումը, ինչպես նաև, Ադրբեջանին համաթուրքական քաղաքական օժանդակության քողի տակ հայ-թուրքական սահմանի վերջնական փակումը:

Թեև 1993 թվականին Թուրքիայի հետ պետական սահմանը փակվեց, այնուամենայնիվ, Հայաստան‒Թուրքիա առևտրային հարաբերությունները չդադարեցին:

Հայաստանը վիճարկել է Թուրքիայի կողմից սահմանի փակման օրինականությունը` այն անվանելով «շրջափակում» կամ «էմբարգո»: Հայաստանի ղեկավար էլիտան մինչև 2018 թվականը պնդում էր, որ Թուրքիայի քաղաքականությունը հակասում է Կարսի պայմանագրի դրույթներին, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) ազատ առևտրի դրույթներին, որոնք մասնավորապես ընդգծում են դեպի ծով ելք չունեցող երկրների ծովային ելքի երաշխավորման անհրաժեշտությունը:

Միևնույն ժամանակ, Թուրքիան դրան հակադարձում է, որ միջազգային իրավունքի տեսակետից սահմանի փակումը չի կարող որակվել որպես «շրջափակում» կամ «էմբարգո», հյատարարելով, որ 2002 թվականին, մինչև ԱՀԿ-ին Հայաստանի անդամակցությունը, Թուրքիան այդ կազմակերպությանը ծանուցել է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև ԱՀԿ-ի համաձայնագրերի դրույթների կիրառման անհնարինության մասին:

Այո՛, իրականության մեջ ԱՀԿ համաձայնագրի հոդված XIII-ի համաձայն ԱՀԿ համաձայնագիրը և հավելված 1-ի և 2-ի բազմակողմ առևտրային համաձայնագրերը չեն կիրառվում անդամ երկրների միջև, եթե անդամագրման պահին ԱՀԿ անդամ երկրներից որևէ մեկը չի ցանկանում դրանք կիրառել:

Ակնհայտ է, որ միջազգային պայմանագրերի և ընդհանրապես միջազգային իրավունքի բազմաթիվ դրույթներ Թուրքիայի կողմից օգտագործվում են խիստ ընտրողական, որոնք վկայում են որ Հայաստանի հետ ունեցած հարաբերություններով թուրքական կողմն ունի չբարձրաձայնվող ազգային նպատակներ և խնդիրներ, որոնք ներկա թուրքական էլիտային բավականին մոտեցնում են քսաններորդ դարի սկզբներում ազգայնական շարժառիթներով հայկական էթնոսը վերացնելու ծրագիր իրականացնողների հետ:

Հրայր ԿԱՄԵՆԴԱՏՅԱՆ

Մեկնաբանություններ